[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Józef Flawiusz
„Przeciw Apionowi”
KSI
Ħ
GA PIERWSZA
l
Motywy napisania i plan działania — Wrogo
Ļę
i ignorancja
przyczyn
Ģ
rozsiewania oszczerstw
My
Ļ
l
ħ
, najdostojnieszy z m
ħŇ
ów, Epafrodycie
1
,
Ň
e w swoim dziele po-
Ļ
wi
ħ
conym naszym dawnym dziejom
2
dostatecznie jasno wyło
Ň
yłem jego
przyszłym czytelnikom spraw
ħ
pradawnego pochodzenia naszego narodu
Ň
y-
dowskiego, zachowania przeze
ı
pierwotnej czysto
Ļ
ci rasowej i sposobu
osiedlenia si
ħ
w kraju, który dzisiaj zajmujemy. Histori
ħ
t
ħ
, obejmuj
Ģ
c
Ģ
okres pi
ħ
ciu tysi
ħ
cy lat
3
, napisałem w j
ħ
zyku greckim podług naszych ksi
Ģ
g
Ļ
wi
ħ
tych. Poniewa
Ň
jednak, jak przekonałem si
ħ
, bardzo wielu, daj
Ģ
c posłuch
oszczerstwom rozsiewanym przez pewnych ludzi wskutek wrogo
Ļ
ci, nie ma
zaufania do tego, co napisałem na temat naszych dawnych dziejów, a na do-
wód stosunkowo pó
Ņ
nego pojawienia si
ħ
naszego narodu przytacza si
ħ
oko-
liczno
Ļę
,
Ň
e sławni historycy greccy nie uznali go godnym jakiejkolwiek
wzmianki, poczułem si
ħ
w obowi
Ģ
zku o wszystkich tych sprawach pokrótce
napisa
ę
. Z jednej strony pragn
ħ
wykaza
ę
naszym potwarcom,
Ň
e s
Ģ
wrogo
nastawieni i
Ļ
wiadomie dopuszczaj
Ģ
si
ħ
kłamstwa, z drugiej za
Ļ
strony —
sprostowa
ę
bł
ħ
dy wynikłe z niewiedzy i pouczy
ę
wszystkich, którzy chc
Ģ
zna
ę
prawd
ħ
o naszym pradawnym istnieniu. Na po
Ļ
wiadczenie za
Ļ
swoich
twierdze
ı
przytocz
ħ
pisarzy, którzy ciesz
Ģ
si
ħ
u Greków opini
Ģ
najbardziej
godnych zaufania we wszystkich w ogóle sprawach dotycz
Ģ
cych staro
Ň
ytno-
Ļ
ci. Natomiast pogl
Ģ
dy autorów, którzy wypisuj
Ģ
zniesławiaj
Ģ
ce nas i kłam-
liwe rzeczy,
zestawi
ħ
w taki sposób,
Ň
e sami sobie b
ħ
d
Ģ
przeczyli. Postaram
si
ħ
tak
Ň
e wyja
Ļ
ni
ę
powody, dla których jedynie nieliczni autorowie greccy
wspomnieli o naszym narodzie w swoich dziełach historycznych. Nadto za-
poznam z pisarzami, którzy nie pomin
ħ
li milczeniem naszych dziejów, tych,
co ich nie znaj
Ģ
lub udaj
Ģ
,
Ň
e ich nie znaj
Ģ
.
2
Pisarze greccy nie s
Ģ
miarodajni w sprawach
dotycz
Ģ
cych pradawnych czasów
Wi
ħ
c najpierw wielce zdumiewaj
Ģ
mnie pogl
Ģ
dy, według których w spra-
wach najdawniejszych wydarze
ı
nale
Ň
y zwraca
ę
si
ħ
jedynie do Greków i od
nich dowiadywa
ę
si
ħ
prawdy, natomiast ani nam, ani innym ludziom nie
mo
Ň
na dawa
ę
wiary. Ja jednak stwierdzam,
Ň
e rzecz ma si
ħ
zupełnie odwrot-
nie, je
Ļ
li mamy z samych faktów wysnuwa
ę
rzetelne wnioski i nie kierowa
ę
si
ħ
czczymi przes
Ģ
dami. I w rzeczy
samej, u Greków, jak mo
Ň
na stwierdzi
ę
4
,
wszystko dzieje si
ħ
niedawno
5
, by tak rzec, wczoraj lub przedwczoraj; mam
tu na my
Ļ
li zakładanie miast, wynalezienie sztuk i spisanie praw, a ju
Ň
chyba
do najpó
Ņ
niej szych ze wszystkich osi
Ģ
gni
ħę
nale
Ň
y troska o pisanie historii.
Natomiast Egipcjanie, Chaldejczycy i Fenicjanie —
Ň
e na razie nie umiesz-
cz
ħ
na li
Ļ
cie razem z nimi naszego narodu — maj
Ģ
, jak to przyznaj
Ģ
sami
Grecy, bardzo star
Ģ
i utrwalon
Ģ
tradycj
ħ
historyczn
Ģ
. Wszystkie te narody
bowiem zamieszkuj
Ģ
kraje najmniej nara
Ň
one na niszcz
Ģ
ce działanie warun-
ków atmosferycznych i niemało dokładały stara
ı
, aby
Ň
adne z ich dziejo-
wych wydarze
ı
nie pogr
ĢŇ
yło si
ħ
w niepami
ħ
ci, lecz jak
Ļ
wi
ħ
te zawsze pozo-
stało zachowane w dokumentach publicznych, sporz
Ģ
dzonych przez
najm
ħ
drszych ludzi. Natomiast krain
ħ
greck
Ģ
nawiedziły rozliczne kl
ħ
ski
Ň
y-
wiołowe
6
, które zatarły pami
ħę
minionych wydarze
ı
i w miar
ħ
jak jeden
okres nast
ħ
pował po drugim, zawsze ludzie ka
Ň
dej epoki uwa
Ň
ali,
Ň
e wszys-
tko w tym kraju zaczyna si
ħ
od ich czasów. Pó
Ņ
no te
Ň
i z niemałym trudem
posiedli znajomo
Ļę
pisma, bo przecie
Ň
ci, którzy fakt posługiwania si
ħ
nim
chc
Ģ
odnie
Ļę
do jak najdawniejszych czasów, chlubi
Ģ
si
ħ
tym,
Ň
e przej
ħ
li je
od Fenicjan i Kadmosa
7
. Ale nawet z tego czasu nie mo
Ň
na by wskaza
ę
do-
kumentu zachowanego w
Ļ
wi
Ģ
tyniach albo w pomnikach publicznych
8
, bo
przecie
Ň
kwestia, czy ci, którzy tyle lat pó
Ņ
niej brali udział w wyprawie tro-
ja
ı
skiej, u
Ň
ywali pisma
9
, jest przedmiotem sporu i dociekania i prawd
ħ
mó-
wi
Ģ
c, raczej przewa
Ň
a pogl
Ģ
d,
Ň
e nie znany im był obecny sposób pisania.
A w ogóle w literaturze greckiej nie mo
Ň
na znale
Ņę
Ň
adnego bezspornego
dzieła starszego od poezji Homera, który przecie
Ň
, jak wiadomo,
Ň
ył po woj-
nie troja
ı
skiej. A nawet i on, jak powiadaj
Ģ
, nie pozostawił swoich poema-
tów na pi
Ļ
mie, lecz przechowywano je w pami
ħ
ci i dopiero pó
Ņ
niej zło
Ň
ono
w jedn
Ģ
cało
Ļę
z ró
Ň
nych pie
Ļ
ni, wskutek czego sporo jest w nich niezgodno-
Ļ
ci
10
. A co si
ħ
tyczy Greków, którzy [pierwsi] usiłowali pisa
ę
histori
ħ
—
mam na my
Ļ
li Kadmosa z Miletu, Akusilaosa z Agros
11
i innych, których
wymienia si
ħ
po nim — to
Ň
yli oni krótko przed wypraw
Ģ
Persów na Grecj
ħ
.
Co wi
ħ
cej, nawet pierwsi filozofowie greccy, którzy traktowali o sprawach
niebieskich
12
i boskich, jak Ferecydes z Syros, Pitagoras i Tales
13
, w swej
skromnej twórczo
Ļ
ci byli, jak si
ħ
powszechnie przyjmuje, uczniami Egipcjan
i Chaldejczyków. Pisma ich Grecy uwa
Ň
aj
Ģ
w ogóle za najstarsze, a niektó-
rzy nawet niezupełnie s
Ģ
przekonani o ich autentyczno
Ļ
ci.
3
Sprzeczno
Ļ
ci w pismach ró
Ň
nych historyków greckich
Czy
Ň
wi
ħ
c nie jest to absurd,
Ň
e Grecy w swej zarozumiało
Ļ
ci mniemaj
Ģ
,
i
Ň
oni jedni posiadaj
Ģ
wiedz
ħ
o dawnych czasach i prawd
ħ
o nich rzetelnie
przekazuj
Ģ
? Ka
Ň
dy przecie
Ň
mo
Ň
e z łatwo
Ļ
ci
Ģ
dowiedzie
ę
si
ħ
od ich własnych
historyków,
Ň
e nie pisali oni na podstawie solidnej wiedzy, lecz
Ň
e poszczegól-
ni autorzy przedstawiali fakty według swego domniemania. Bo ile
Ň
to razy
sami si
ħ
wzajemnie zbijaj
Ģ
w swoich dziełach i nie wahaj
Ģ
si
ħ
podawa
ę
o tych
samych wydarzeniach najzupełniej sprzecznych wiadomo
Ļ
ci! Byłoby rzecz
Ģ
zbyteczn
Ģ
, abym pouczał czytelników lepiej ode mnie poinformowanych,
w jakiej mierze Hellanikos
14
ró
Ň
ni si
ħ
od Akusilaosa w sprawach genealogii
15
,
jak cz
ħ
sto Akusilaos poprawia Hezjoda
16
lub jak Eforos
17
wykazuje Hellani-
kosowi kłamliwo
Ļę
w bardzo licznych wypadkach, Eforosowi za
Ļ
Timajos
18
,
Timajosowi pó
Ņ
niejsi pisarze, a Herodotowi
19
— wszyscy. Timajos nawet
o dziejach Sycylii nie uznał za stosowne pisa
ę
zgodnie z Antiochem, Filisto-
sem czy Kalliasem
20
. Podobnie te
Ň
nie s
Ģ
zgodni z sob
Ģ
attydografowie
21
w sprawach attyckich czy dziejopisowie Argos w rzeczach argiwskich. Ale
có
Ň
tu mówi
ę
o historiach poszczególnych miast i mniej wa
Ň
nych rzeczach,
skoro nawet o wyprawie Persów i towarzysz
Ģ
cych jej wypadkach najznakomi-
tsi historycy podaj
Ģ
sprzeczne wiadomo
Ļ
ci? Nawet Tukidydesowi niektórzy
krytycy wytykaj
Ģ
wiele pomyłek, cho
ę
uchodzi on za autora, który dzieje swo-
ich czasów opisał z najwi
ħ
ksz
Ģ
dokładno
Ļ
ci
Ģ
.
Powody rozbie
Ň
no
Ļ
ci: a) Brak troski o zapisywanie faktów
w dokumentach urz
ħ
dowych
Mo
Ň
na by zapewne znale
Ņę
,
gdyby chcie
ę
tego docieka
ę
, wiele innych
przyczyn takiej rozbie
Ň
no
Ļ
ci, lecz ja najwi
ħ
ksze znaczenie przywi
Ģ
zuj
ħ
do
dwóch, o których zaraz powiem. Zaczn
ħ
od tej, która moim zdaniem jest wa
Ň
-
niejsza. Otó
Ň
fakt,
Ň
e Grecy w pierwotnych czasach nie przejawiali troski o za-
pisywanie bie
ŇĢ
cych wydarze
ı
w dokumentach publicznych z pewno
Ļ
ci
Ģ
szczególnie sprzyjał powstawaniu omyłek, a tak
Ň
e swobodnemu podawaniu
kłamliwych relacji przez autorów, którzy pó
Ņ
niej chcieli pisa
ę
na tematy staro-
Ň
ytne. Ow
Ģ
niedbało
Ļę
o pisanie kroniki wykazywały nie tylko inne miasta
greckie, ale nie mo
Ň
na stwierdzi
ę
, aby co
Ļ
podobnego sporz
Ģ
dzali nawet sami
Ate
ı
czycy. Uwa
Ň
a si
ħ
ich za autochtonów i troszcz
Ģ
cych si
ħ
o nauk
ħ
, a naj-
starszymi ich dokumentami publicznymi maj
Ģ
by
ę
prawa o zabójstwie spisane
dla nich przez Drakona, który
Ň
ył krótko przed tyrani
Ģ
Pizystrata
22
. A có
Ň
po-
wiedzie
ę
o Arkadyjczykach, którzy chlubi
Ģ
si
ħ
swoim starodawnym pocho-
dzeniem? Wszak oni z trudem i jeszcze pó
Ņ
niej nauczyli si
ħ
pisa
ę
!
5
b) Dbało
Ļę
raczej o form
ħ
literack
Ģ
ni
Ň
o prawd
ħ
historyczn
Ģ
Skoro tedy brak było jakiejkolwiek podstawy w dokumentach urz
ħ
do-
wych, które pozwoliłyby zarówno poucza
ę
ludzi
ŇĢ
dnych wiedzy, jak i dema-
skowa
ę
kłamców, mi
ħ
dzy historykami zachodziły liczne rozbie
Ň
no
Ļ
ci. Do te-
go trzeba doda
ę
tak
Ģ
oto drug
Ģ
przyczyn
ħ
. Otó
Ň
tym, którzy zabrali si
ħ
do
pisania, nie tyle chodziło o prawd
ħ
(mimo
Ň
e zawsze skorzy s
Ģ
składa
ę
tak
Ģ
obietnic
ħ
), ile o to, aby zabłysn
Ģę
talentami literackimi. A je
Ļ
li uznali,
Ň
e jaki
Ļ
temat nadawał si
ħ
do tego,
Ň
eby pod tym wzgl
ħ
dem prze
Ļ
cign
Ģę
innych sła-
w
Ģ
23
, si
ħ
gali po niego; st
Ģ
d jedni zwracali si
ħ
do mitów, drudzy gwoli przy-
podobania si
ħ
wychwalali b
Ģ
d
Ņ
miasta, b
Ģ
d
Ņ
królów, a jeszcze inni zaj
ħ
li si
ħ
krytyk
Ģ
wydarze
ı
lub historyków, spodziewaj
Ģ
c si
ħ
,
Ň
e takim sposobem osi
Ģ
g-
n
Ģ
rozgłos. Krótko mówi
Ģ
c, post
ħ
puj
Ģ
c niezmiennie w taki sposób, pozostaj
Ģ
w całkowitej sprzeczno
Ļ
ci z metod
Ģ
historyczn
Ģ
. Albowiem probierzem pra-
wdziwo
Ļ
ci historycznej jest zgodno
Ļę
tego, co wszyscy mówi
Ģ
i pisz
Ģ
o tych
samych faktach. Natomiast pisarze ci uwa
Ň
ali,
Ň
e je
Ļ
li b
ħ
d
Ģ
odmiennie pisa
ę
o tych samych sprawach, to przez to oka
ŇĢ
si
ħ
najbardziej wiarygodnymi na
Ļ
wiecie. Tak wi
ħ
c wprawdzie pod wzgl
ħ
dem wymowy i talentu literackiego
winni
Ļ
my historykom greckim odda
ę
palm
ħ
pierwsze
ı
stwa, jednak gdy cho-
dzi o ukazanie prawdy w historii pradawnych czasów, a w szczególno
Ļ
ci po-
szczególnych narodów obcych, bynajmniej nie mo
Ň
na tego powiedzie
ę
.
6
Dbało
Ļę
ņ
ydów o swe pisma — arcykapłani i prorocy
s
Ģ
ich stra
Ň
nikami
My
Ļ
l
ħ
,
Ň
e skoro w tym wzgl
ħ
dzie panuje ogólna zgoda, nie mam potrzeby
mówi
ę
o tym, i
Ň
u Egipcjan i Babilo
ı
czyków od najdawniejszych czasów tro-
ska o kroniki i badanie ich spoczywały u tych pierwszych w r
ħ
kach kapłanów,
a u drugich — w r
ħ
kach Chaldejczyków. Spo
Ļ
ród narodów utrzymuj
Ģ
cych
stosunki z Grekami Fenicjanie czynili najwi
ħ
kszy u
Ň
ytek z pisma zarówno
przy załatwianiu zwykłych spraw
Ň
yciowych, jak i dla utrwalenia w pami
ħ
ci
[ Pobierz całość w formacie PDF ]