[ Pobierz całość w formacie PDF ]

I. NARODZINY FILOZOFII

   1. teorie nt. Narodzin filozofii:

•       Czas rodzenia się pierwszych koncepcji filozoficznych to VI w.p.n.e. Okres ten zasługuje na miano najbardziej wpływowego dla naszej kultury.

•       Tales z Miletu tworzy sztandarowy znak naszej kultury.

•       W późniejszym czasie rodzi się idea mesjanistyczna.

•       W Indiach działa Budda, w Chinach Konfucjusz

•       W 585r.p.n.e – Tales przewidział na ten dzień zaćmienie Słońca.

•       Reformy Solona w Atenach powodują demitologizację prawa społecznego.

•       Tales skupia się na zyciu społecznym. W Grecji powstaje racjonalny filar naszej kultury. Wiara jest jednak nieracjonalnym filarem.

•       W Babilonii rozpoczyna się niewola babilońska narodu żydowskiego. Król Nabuchodonozor, władca Babilonii najeżdża na ostatnie z dwóch królestw .Te wyższe warstwy społeczne król uprowadza wraz ze świątynia Salomona.

•       538r.p.n.e – idea Mesjasza, który zbawi Żydów, który będzie królem. Kiedy Syrus pozwala Żydom wrócić do Judei, oni myślą, że to on jest tym Mesjaszem. Wybucha ta idea w chwili gdy Jezus przychodzi na świat. Niewola babilońska bardzo przyczynia się do powstania idei mesjańskiej.

•       W 545r.p.n.e zaczęła rodzić się ‘oficjalnie’ filozofia.  Dzisiaj Starożytne Ateny to dla nas główny nurt filozofii, ale filozofia urodzona była w Azji Mniejszej a koloniach greckich, a w związku z tym cała Grecja Właściwa to nie miejsce gdzie narodziła się filozofia. Filozofia rodzi się w Jonii, w Milecie, w Efezie, a przychodzi na świat na wyspie Samos (Pitagoras). To właśnie Pitagoras przeniósł filozofię do Grecji Właściwej, z kolonii w Azji Mniejszej. Wtedy to Ateny stały się stolica filozofii

      2.2 filary kultury europejskiej – kultura Hellenów a kultura ludu Izraela

IZAREL

GRECJA

1.W CENTRUM ŚWIATA

1. U WRÓT ŚWIATA

2.TRWAŁE ZAGROŻENIE

2.BRAK ZAGROŻENIA BYTU

3.PRAGNIENIE ZNALEZIENA OPOKI DLA BYTU NARODOWEGO

3.BRAK POTRZEBY OPOKI

4.DOMINACJA CZYNNIKA RELIGINEGO W KULTURZE

4. DOMINACJA CZYNNIKA MILITARNEGO W KULTURZE – KRÓLOWIE JAKO KAPŁANI

Hellenistyczna
Starożytna Gracja była także główną ideą państwa demokratycznego. Nasza współczesna nauka, a zwłaszcza zmysł krytycznej oceny zjawisk i rzeczy, nawiązuje do greckiej filozofii. Starożytnej Grecji zawdzięczamy także teatr i podstawowe gatunki dramatu – komedię i tragedię, oraz mitologię grecką, która jest nadal ważnym źródłem symboli dla literatury i sztuki. Do filaru antycznego zaliczamy także Starożytny Rzym, który stał się dla Europy wzorcem organizacji państwowej opartej na prawie stanowionym. Obecnie prawo rzymskie jest nadal jednym z najważniejszych przedmiotów na studiach prawniczych. Wiele rzeczy Europa przejęła od Rzymian, miedzy innymi naśladowała organizacje administracji i armii. Rzymianie byli także świetnymi inżynierami i budowniczymi, to właśnie im współczesne budownictwo drogowe, architektura i inżynieria sanitarna wiele zawdzięcza. Dzięki Rzymianom większość narodów Europy posługuje się tym samym pismem. Językiem, który umożliwiał Europie integracje kulturową była przez stulecia łacina. W Rzymie powstawały cyrki, były to budowle przeznaczone do jazdy na rydwanach a także podobnie jak w Grecji rozwijał się teatr oraz kultura.

FILAR JUDEOCHRZESCIJAŃSKI KULTURY EUROPEJSKIEJ
Judaizm i chrześcijaństwo wniosło duży wkład w rozwój idei praw jednostki. Obie religie podkreślały szczególną pozycję człowieka. Talmud, Tora, Stary i Nowy Testament zawierają prawa, których podstawą jest godność człowieka. Biblia stanowi do dziś źródło inspiracji dla literatury i sztuki. Interpretacją Biblii jest przekonanie, że Jezus ma dwie natury: Boską i ludzką, a więc jest Bogiem i człowiekiem. Krzyż, ewangelia i miecz naznaczają dynamiczny rozwój religii wśród ludów różnych kontynentów i języków. Wielu chrześcijan widzi w tym widzialny znak działania Ducha Świętego. Nawet dzisiaj, po upadku państwa kościelnego w XIX wieku, chrześcijaństwo jest istotną formą organizacji wielu społeczeństw. Jeżeli jednak w średniowieczu i czasach nowożytnych czynnikiem dominującym w kształtowaniu oblicza kościołów były teologie i liturgia to w końcu XIX wieku coraz większy nacisk kładzie się na żywe świadectwo wiary i miłości. Chrześcijaństwo jest religią miłości. Wprowadza wiernych w tajemnicę wiary stopniowo. Celem wtajemniczenia jest złączenie z osobą Jezusa i włączenie w Jego zmartwychwstanie. Ponieważ miłość jest najpotężniejsza ze znanych sił jednoczących więź z Jezusem winna się dokonać w miłości. Wyjątkowe znaczenie chrześcijanie przywiązują do sakramentu chrztu. Do różnych kościołów chrześcijańskich należy ok. 1,5 miliona wyznawców na wszystkich kontynentach. Najliczniejsi są katolicy, prawosławni i najbardziej zróżnicowani – protestanci. Wszystkich łączy wiara w wydarzenie zmartwychwstania Jezusa. Kościół katolicki przyczynił się do rozwoju szkolnictwa, wniósł także istotny wkład w rozwój oświaty. Średniowieczne zakony, a zwłaszcza Cystersi, odegrali istotną rolę w integracji kultury europejskiej.

II. PRZEDMIOT FILOZOFII

1. Pojęcie filozofii

a) starożytne:  (Pitagoras z Samos – VI w.p.n.e)

–                      jako umiłowanie mądrości (filo-kochać, zofia-mądrość)

–                      jako wiedza o wszystkim, tyle że na swój sposób

–                      jako dochodzenie do prawdy (znane tylko bogom)

b) współczesne definicje :

–                      to ogólna i usystematyzowana oraz spójna i konsekwentna wiedza o przyrodzie, społeczeństwie i umyśle (pozytywizm)

–                      wiedza o ogólnych prawidłowościach natur, życia społecznego i myślenia (marksizm)

–                      ogólna metodologia nauki – to, co wspólne w metodach nauk przyrodniczych, społ, i humanistycznych, ukazuje wspólnotę bytu (rzeczywistości – tego co jest) rozparcelowanego między szczegółowe przedmioty różnych dziedzin i dyscyplin naukowych (neopozytywizm)

–                      systematyczny namysł nad problemami których rozwiązania nie sposób uzyskać jedynie poprzez zgromadzenie danych obserwacyjnych odnoszących się do świata w oparciu o owe dane różne nurty filozofii począwszy of lat 70. XX w.

2. Działy filozofii

a) ontologia – metafizyka – najstarszy dział filozofii. Tłumaczenie: to on, co to jest. Cokolwiek. Ontologia to nauka o wszystkim co jest.
b) epistemologia – gnoseologia. Teoria poznania. Epistum - zrozumienie, prawda, sąd.
c) aksjologia – etyka i estetyka. Jest to dział filozofii o charakterze ogólnych wartości.
d) antropologia filozoficzna – filozofia o człowieku, bada ile człowieczeństwa jest w człowieku, miejsce człowieka w świecie
e) filozofia społeczna – filozofia polityczna, podejmuje kwestie organizacji życia społecznego, spory o sprawiedliwość, równość, prawa człowieka, demokracji
f) etyka – jest to filozoficzna refleksja nad moralnością
g) estetyka – to systematyczny namysł nad pięknem i sztuką.

3. Epoki filozofii

-starożytność – trwa do 467r.p.n.e (filozofia kończy się wraz z narodzeniem Św. Augustyna, umiera on w 460 roku jako starzec. Po śmierci Augustyna Wandale tworzą w Rzymie nowe państwo nie tak słabe i bierne jakby nam się wydawało).:
a) okres przedsokratyczny – VI w.p.n.e - V w.p.n.e → zasadnicze pytania dotyczące jedności rzeczywistości danej w doświadczeniu zmysłowym jako różnorodność
b)epoka postsokratyczna – V – IV w.p.n.e → Tutaj zasadniczym pytaniem było co to jest szczęście dla człowieka
c)epoka klasyczna - od IV w.p.n.e do 440r.n.e → 2 pytania: stare i nowe : stare dot jedności rzeczywistości danej w doświadczeniu zmysłowym jako różnorodność. Nowe zasadnicze pytanie dotyczące szczęścia i dróg doń prowadzących
-średniowiecze – V-XIV w. (1518r.n.e Kolumb odkrywa Amerykę początek 430r.n.e – umiera filozof Augustyn)
Nie wiadomo kiedy ta epoka się kończy, gdyż w przypadku średniowiecza jest bardzo ciężko określić datę końcową tej epoki.
Problem filozofii średniowiecza jest skupiony na atrybutach Boga.
-nowożytność – nadal trwa, 1600r.n.e – początek tej epoki. Na placu w Rzymie spłonął na stosie Giordano Bruno. Krążą pytania wokół szczęścia, ale na 1 plan wysuwa się zagadnienia dot metody poznania rzeczywistości

4. Mit a filozofia i zdrowy rozsądek

Często tezy wygłaszane przez jednych, są zwalczane i odrzucane przez drugich. Każdy z kierunków filozoficznych uzurpuje sobie prawo do miana najlepiej wyjaśniającego rzeczywistość. W związku z tym człowiek poznający nabywa przekonania, że filozofia jest swoistym targowiskiem, gdzie ludzie nieustannie sobie wygrażają. Nic dziwnego, że w umyśle pragnącym zapoznać się z myślą spekulatywną rodzi się niesmak i nieufność do filozofii w ogóle. Wszystko bowiem można udowodnić, dla każdej tezy filozoficznej znaleźć antytezę. Rodzi się więc przekonanie, że twierdzeń filozoficznych nie można brać poważnie, gdyż życie idzie swoją drogą a filozofia swoją. Człowiek nie przekonany, a najczęściej zmęczony filozofią, woli opuścić grząski teren tej myśli i wraca na drogi ogólnoludzkiego, potocznego myślenia, noszącego pospolicie nazwę zdrowego rozsądku. Dochodzi bowiem do wniosku, że między filozofią a zdrowym rozsądkiem istnieją niekiedy sprzeczności, a mając przed sobą tę alternatywę, opowiada się raczej za zdrowym rozsądkiem przeciw filozofii. Przekonanie to wydaje się być uzasadnione w przypadku teorii filozoficznych, obierających za punkt wyjścia krytykę poznania. Bowiem u Parmenidesa, Platona, Kartezjusza, Kanta i innych przedstawicieli tzw. filozofii podmiotu, poznanie zdroworozsądkowe w wyjaśnianiu rzeczywistości nie odgrywa pozytywnej roli. Ma zabarwienie pejoratywne, gdyż jest poznaniem naiwnym (Parmenides, Platon), nie mieszczącym się w okowach „jasności i wyraźności” (Kartezjusz, Kant). W związku z tym należy odciąć się w uprawianiu „naukowej” filozofii od tego rodzaju poznania. Wskutek takich rozwiązań powstały systemy filozoficzne, które nie wyjaśniły rzeczywistości, wręcz przeciwnie – przyczyniły się do jej deformacji. Wiedza zdroworozsądkowa – wiedza na miarę naszego życia, którą zdobywamy mimochodem wokół codziennych spraw.
Mircea Eliade postrzega mit jako opowieść, która w sposób absolutny i nie podawany w wątpliwość wyjaśnia świat człowiekowi kultury tradycyjnej. Mit zawiera w tym ujęciu odpowiedzi na wszelkie pytania i problemy egzystencjalne. Wyjaśnia człowiekowi fenomen śmierci, podziału na płcie, różnorodności obecnej w świecie. Mit jest opowieścią, która nie poddaje się ocenie w dwuwartościowej logice (prawda – fałsz), gdyż stanowiąc fundament wiedzy o świecie danego społeczeństwa jest także podstawą wszelkich kategoryzacji.  Mitologia była poprzedniczką filozofii. Była to wiedza uniwersalna. Filozofia chce wyjaśnić problemy poruszane w mitologii w inny sposób. Filozofia jest wiedzą o określonym charakterze, wyjaśnia się problemy filozofią naturalną. Dla filozofii nie ma wytłumaczenia rzeczy nadnaturalnych.
Podsumowując: Filozofia nie jest mitem, bo nie chce zgodzić się na wyjaśnienie sił nadprzyrodzonych, Filozofia nie jest wiedza zdroworozsądkową. Wiedza zdroworozsądkowa opiera się tylko na naszych obserwacjach – ziemia okrągła nie płaska! Myślenie filozoficzne to pominięcie myślenia zdroworozsądkowego.

5. Rola filozofii w kulturze europejskiej

–                      Starożytni Grecy ustalili kanon estetyki, piękna, literatury, architektury, rzeźby, który poprzez jego dalsze przetworzenia w okresie starożytnego Cesarstwa Rzymskiego, podczas złotego wieku kultury Islamu i dzięki epoce renesansu, pozostaje aktualny do dziś.

–                      Filozofia starożytnej Grecji i jej myśl polityczna także pozostają wzorcem dla dzisiejszych państw i ich instytucji.

–                      Ze starożytnej Grecji odziedziczyliśmy też systemy filozoficzne, dzięki którym przez wieki rozwijała się nauka i sposób opisywania świata. 

–                      Starogrecka mitologia, wywarła kolosalny wpływ na kulturę europejską i przetrwała do dziś jako źródło inspiracji, tropów i archetypicznych historii.

–                      Panteon greckich bogów, do dziś żywy jako podwalina dla klasycznej epiki.

–                      Dla historii, szczególną wagę posiadają typologie państwa opracowane przez Arystotelesa oraz teorie państwa Platona.

–                      W medycynie, do dziś obowiązuje kodeks etyczny opracowany przez Hipokratesa - przysięga hipokratesowa, którą do dziś składają wszyscy lekarze.

–                      Starożytni Grecy położyli też podwaliny pod anatomię i farmaceutykę.

–                      Matematyka została rozwinięta przez Pitagorasa, algebra została opracowana przez innego myśliciela - Diofanta Aleksandryjskiego.

–                      Tymczasem Euklides odpowiada za opracowanie podstaw geometrii. Do rozwoju matematyki przyczynił się tez Archimedes, uważany za tego, który jako pierwszy obliczył wartość liczby "pi".

–                      Nauki geograficzne zostały zapoczątkowane i rozwinięte przez Erastotenesa. Filozofowie greccy rozwinęli też astronomię.

–                      Arystarch z Samos jako pierwszy przedstawił teorię heliocentrycznego modelu układu słonecznego, tymczasem geocentryczna koncepcja Ptolemeusza przeważyła i to ona, choć niewłaściwa, zdominowała wyobraźnię naukowców do czasów Kopernika i Galileusza.

–                      Filozofia dzięki swej umiejętności uporządkowania prawa, stworzyła dzisiejsze prawo, które nas obowiązuje! Sprawia, ze jest istotnym punktem naszej dzisiejszej kultury.

III FILOZOFIA PRZEDSOKRATEJSKA

okres: VI w. - poł. V w.

Filozofowie greccy pytali: jak narodził się porządek?!

* kosmos – gr. aksomia – bałagan, nieład

Podstawowe problemy szkoły przedsokratejskiej : Większość szkół stwierdziło, że u źródeł rzeczywistości u której leży budulec odpowiadający za ład świata i  że jest jeden , bo zbudowany z jednego surowca. A inna, że świat jest różnorodny i zmienny (Szkoła Eleatów).

Pierwszą odpowiedź dał Tales z Miletu: wg niego świat zbudowany jest z wody i ona jest głównym budulcem, wszystko co żyje potrzebuje wody. Woda może się zamienić w każdy z żywiołów, czyli może być powietrzem i ogniem. Woda daje harmonię we wszystkim

Anaksymander Nie zgadza się z Talesem, bo w takim razie ogień tez jest wodą, bo jest żywiołem. Wszystko przechodzi przez siebie. Nie może mieć żadnych cech zmysłowych. Apeiron jest budulcem wszechświata. Bezkres ma swoje dynamizmy

Anaksymenes – świat zb jest z powietrza, które jest w wstanie stworzyć byty, które wypełniają nasz świat.

Heraklit – łączymy z wariabilizmem – stanowisko z zakresu metafizyki, gdzie ruch wybrał ogień bo jest najbardziej dynamiczny, płonie wg miary jaką jest Logos – słowo, rozum, Bóg.

...