[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Adam RosławskiFizjoterapia w chorobach układu oddechowegoFizjoterapia odgrywa ważnš ro1ę w leczeniu chorób układu oddechowego. Jej celem jest nie tylko wyleczenie lub zahamowanie postępu procesu chorobowego, lecz również niedopuszczenie do powstania niewydolnoci oddechowej w następstwie przebytej choroby.Fizjoterapia w chorobach płuc polega na stosowaniu specjalnych ćwiczeń oddechowych i zabiegów fizykalnych majšcych za zadanie korekcję zaburzonego mechanizmu oddychania, zwiększenie lub zachowanie istniejšcych możliwoci wentylacyjnych, wybiórcze oddziaływanie na te częci układu oddechowego, których czynnoć została upoledzona, przygotowanie chorego do zabiegu operacyjnego oraz usuwanie powikłań pooperacyjnych. Ponadto chory wykonuje ćwiczenia ogólnie usprawniajšce z elementami ćwiczeń korekcyjnych w odniesieniu do nieprawidłowoci istniejšcych w obrębie układu oddechowego i postawy ciała.Opisane postępowanie zastosowane we wczesnym okresie chorób płuc daje bardzo dobre wyniki w porównaniu z tradycyjnymi metodami leczenia, polegajšcymi tylko na podawaniu leków i na wypoczynku. Należy zawsze pamiętać o tym, że fizjoterapia nie jest jedynš metodš leczenia w chorobach układu oddechowego. Jest ona bowiem elementem wielokierunkowej rehabilitacji, której metody cile się uzupełniajš, a więc sš ze sobš kojarzone (rehabilitacja medyczna, zawodowa i społeczna).Choroby układu oddechowego często przebiegajš z dusznociš będšcš zawsze dużym czynnikiem psychourazowym. Wyzwala ona bowiem uczucie lęku, niepewnoci co do dalszych losów chorego, niewiarę w możliwoć poprawy stanu zdrowia. Zadaniem personelu leczšcego jest zatem stałe oddziaływanie psychoterapuetyczne i wyrabianie czynnej postawy pacjenta wobec choroby.1. Przewlekłe zapalenie oskrzeliPrzewlekłe zapalenie oskrzeli (bronchitżs chronżca) jest chorobš przejawiajšcš się kaszlem i odpluwaniem utrzymujšcym się przez 3 kolejne miesišce roku lub dłużej, przez 2 kolejne lata, pod warunkiem że powyższe objawy nie sš wywołane innš organicznš chorobš.E t i o 1 o g i a i p a t o g e n e z a. Przewlekłe zapalenie oskrzeli jest często następstwem zakażeń bakteryjnych i wirusowych oraz działania zanieczyszczeń naturalnego rodowiska substancjami organicznymi i nieorganicznymi, spalinami samochodowymi, rodkami owadobójczymi i wieloma innymi. Istotnš rolę w powstawaniu tej choroby przypisuje się rozpowszechnionemu nałogowi palenia tytoniu.38Z m i a n y p a t o m o r f o 1 o g i c z, n e. Błona luzowa oskrzeli jest przekrwiona, nacieczona, zgrubiała, pokryta wydzie1inš luzowš lub luzowo-ropnš. Występuje znaczny rozrost igruczołów luzowych i komórek kubkowych, a nabłonek walcowaty błony luzowej, posiadajšcy migawki, zostaje zastšpiony nabłonkiem płaskim. Zmiany te uszkadzajš me , chanizmy samoczyszczenia się oskrzeli, ułatwiajš dostęp do płuc szkodliwym zanieczyszczeniom atmosferycznym i bakteriom. Zanikajš również wszystkie elementy ciany oskrzela, przez co traci ono elastycznoć. Uszkodzenie ciany oskrzeli przy współistniejšcym ; kaszlu może przyczyniać się do powstawania rozstrzeni oskrzeli.O b j a w y i p r z e b i e g c h o r o b y. Do głównych obj awów zalicza się kaszel, odkrztuszanie wydzieliny, a z czasem dusznoć. Przebieg choroby jest przewlekły, zaostrzenia występujš często, zwłaszcza na wiosnę i w jesieni. Niepowikłane zapalenie oskrzeli nie powoduje większego upoledzenia czynnoci płuc, dopóki chory może łatwo odkrztuszać gromadzšcš się w oskrzelach luzowš wydzielinę. Sytuacja zmienia się radykalnie wówczas, gdy często powtarzajšce się zakażenia wywołujš zaostrzenia stanów zapalnych oskrzeli i skłonnoć do ich skurczów. Powstaje zastój luzowo-ropnej wydzieliny, czyli tak zwane przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli. Wzrasta znacznie opór dróg oddechowych dla przepływajšcego powietrza, zwłaszcza w czasie wydechu, czego następstwem jest powiększenie się przestrzeni powietrznych w obszarach położonych obwodowo do oskrzelików końcowych i powstanie rozedmy płuc.1.1. Leczenie przewlekłego zapalenia oskrzeliCelem leczenia jest zwalczanie zakażenia, zmniejszanie oporów dla powietrza przez ułatwienie odkrztuszania wydzieliny z oskrzeli, a więc poprawa wentylacji pęcherzykowej i zapobieganie powstawaniu rozedmy płuc.Chorego należy dokładnie pouczyć, że przewlekłe zapalenie oskrzeli nie jest błahš chorobš, lecz wymaga systematycznego i długotrwałego leczenia óraz zaprzestania palenia ty toniu.1.1.1. Leczenie farmakologiczneLeczenie przepisuje lekarz w zależnoci od aktualnych potrzeb. Przeważnie sš to leki zwalczajšce zakażenie, rozrzedzajšce gęstš wydzielinę w oskrzelach, zmniejszajšce jej lepkoć, leki wykrztune i rozkurczajšce oskrzela. Te ostatnie można wziewać pod postaciš aerozolu za pomocš małych, ręcznych inhalatorów - cile według wskazówek lekarza. Przy braku przeciwwskazań należy pić dużo płynów, co sprzyja odkrztuszaniu wydzieliny z oskrze1i.1.1.2. Pozycje drenażowePrzyjmowanie zmieniajšcych się pozycji, utrzymywanych przez krótki czas (15-20 s) ułatwia odkrztuszanie wydzieliny. Należy je stosować rano, przed niadaniem oraz wieczorem przed kolacjš lub w 2 godziny po jej spożyciu. Przed tym pacjent powinien wypić szklankę goršcego mleka lub herbaty i zażyć przepisany przez lekarza lek ułatwiajšcy odkrztuszanie oraz odczekać 15-20 minut, to jest do czasu jego zadziałania. Lek taki można również zastosować w formie inhalacji.39Pozycje drenażowe można przyjmować:- w siadzie, wykonujšc skłony tułowia do przodu, do tyłu, na boki;- w leżeniu tyłem, na boku lewym, prawym;- w leżeniu na boku lewym i prawym na łóżku podwyższonym od strony stóp chorego;- w leżeniu tyłem na łóżku podwyższonym o około 55 cm od strony stóp chorego,który skręca tułów w lewo, następnie w prawo;- w leżeniu przodem w poprzek łóżka, tak aby głowa i tułów zwisały poza łóżkiem.Czoło spoczywa na splecionych palcach ršk, pod usta chorego podkłada się naczyniena odkrztuszanš wydzielinę. W takiej pozycji pozostaje chory poczštkowo przez3 minuty, przedłużajšc stopniowo czas jej trwania i dochodzšc do około 20 minut.Istnieje wiele przeciwwskazań do przyjmowania tej pozycji zarówno ze stronyukładu oddechowego, jak i kršżenia, d1atego może jš zl.ecić tylko lekarz, okrelajšcrównież czas jej trwania.1.1.3. Skuteczny kaszelPozostajšc w pozycji ułożeniowej trzeba kaszleć w ten sposób, aby spowodować odrywanie się wydzieliny ze wiatła oskrzeli i jej wydalanie. Jest to tak zwany kaszel skuteczny, czyli efektywny. Należy więc wykonać głęboki wdech nosem, a następnie długi, przerywany wydech przez otwarte usta, składajšcy się z kilku etapów krótkiego kaszlu (pokaszliwanie na wydechu - rys. 1. Powoduje to szybkie zmiany cinienia powietrza w oskrzelach, przenoszšce się na ich ciany i wprawiajšce je w drgania przesuwajšce wydzielinę w kierunku tchawicy i jamy ustnej.Skuteczny kaszel - pokaszliwanie na wydechu.Innym sposobem jest wykonywanie głębokiego wdechu nosem i długiego wydechu, w czasie którego wymawia się "r r r r r" (nie "er er er er"), co powoduje również efekt jak wyżej (rys. 18).Rysunek 18.Skuteczny kaszel - wymawianie "r" w czasie wydechu.W tej pozycji ciała, w której wykrztuszanie jest najłatwiejsze, należy powtórzyć ćwiczenie efektywnego kaszlu 10 razy. Dobry wynik daje wówczas wykonanie oklepywania klatki piersiowej.1.1.4. Oklepywanie i masaż mięni klatki piersiowejOklepywanie może wykonywać fizjoterapeuta, osoba z najbliższego otoczenia chorego (po uprzednim instruktażu), może też wykonywać je sam chory znajdujšcy się w takiej pozycji drenażowej, w której przednia częć klatki piersiowej jest dostępna dla oklepywania. Oklepuje się obie połowy klatki piersiowej od podstawy do szczytu płuc, omijajšc okolicę nerek i kręgosłupa. Przy oklepywaniu ręce ułożone sš jak do czerpania wody ("w łódkę") i wykonujš ruchy tylko w stawach promieniowo-nadgarstkowych (rys. 19). Klatkę piersiowš oklepuje się przez kilka minut, a liczba powtórzeń oraz serii zależy od stanu chorego. Przeciwwskazaniem do tego zabiegu jest niewydolnoć oddechowa, niedawny krwotok płucny oraz inne, ustalone przez lekarza.Ułożenie ršk przy oklepywaniu klatki piersiowej.Innym sposobem jest opukiwanie klatki piersiowej opuszkami palców obu ršk wzdłu przebiegu żeber od podstawy do szczytu płuc. Przedniš powierzchnię klatki piersiowej może opukiwać sam pacjent siedzšc lub Ieżšc na wznak (rys. 20).Rysunek 20.Opukiwanie klatki piersiowej opuszkami palców wykonywane przez pacjenta.Masaż klatki piersiowej jest bardzo wskazanym zabiegiem, który może wykonywać również osoba z otoczenia pacjenta, po uprzednim jej przeszkoleniu. Masaż ma na celu zmniejszenie nadmiernego napięcia tych mięni klatki piersiowej, które ulegajš zmęczeniu na skutek zwiększonej pracy oddechowej.Kolejnoć ćwiczeń i zabiegów w przewlekłym zapaleniu oskrzeli przedstawia się następujšco - przed niadaniem, przed kolacjš lub dwie godziny po niej należy:1) wypić szklankę goršcego mleka lub herbaty;2) zażyć przepisany przez lekarza lek i odczekać 15-20 minut ;3) przyjmować opisane pozycje ułożeniowe;4) wykonywać ćwiczenia oddechowe ogólne5) pozostajšc w pozycjach ułożeniowych, kaszleć, tak aby kaszel był skuteczny;6) pozostawać najdłużej w tej pozycji, w której pobudzenie do kaszlu jest największe;7) poprosić osobę z otoczenia, aby przede wszystkim w tej pozycji wykonała oklepywanie klatki piersiowej.Jeżeli przewlekłe zapalenie oskrzeli współistnieje z rozedmš płuc, konieczne jest również wykonywanie ćwiczeń opisanych w rozdz0iale pt. "Rozedma płuc". W praktyce do lekarza zgłaszajš się bowiem często chorzy, u których stwierdza się już zarówno przewlekłe zapalenie oskrzeli, jak i rozedmę płuc.2. Rozstrzenie oskrzeliRozstrzenie oskrzeli to trwałe rozszerzenia końc... [ Pobierz całość w formacie PDF ]