[ Pobierz całość w formacie PDF ]

KSIĘGA PIERWSZA

Treść

Wstęp.   Ogólna treść dzieła — motywy pisania — przedstawienie się autora — sytuacja polityczna i cel dzieła — krytyka historyków — przyczyny i rozmiary katastrofy — krytyka uczonych greckich — zakres tematu i podanie treści według siedmiu ksiąg.

Rozdział I Spory między Żydami, zdobycie Jerozolimy przez Antiocha IV Epifanesa i przerwanie kultu — ucieczka Oniasza do Ptolemeusza VI i założenie świątyni w Heliopolis — prześladowania religijne — okrucieństwa Bakchidesa — powstanie Mattiasa — zabójstwo Bakchidesa i wypędzenie najeźdźców — Juda Machabeusz walczy zwycięsko z Antiochem — odzyskuje Górne Miasto i przywraca kult w świątyni — śmierć Antiocha IV — najazd Antiocha V Eupatora — odważny czyn brata Judy, Eleazara — klęska Judy — odesłanie wojsk Antiocha na leże zimowe w Syrii — śmierć Judy i jego brata Jana.

Rozdział II. Jonates zostaje przywódcą — zawiera sojusz z Rzymianami — ginie zdradziecko uwięziony — Szymon obejmuje władzę i przyczynia się do upadku Tryfona — odnosi zwycięstwo nad wodzem Antiocha i uwalnia Żydów od panowania macedońskiego — ginie zdradziecko zamordowany — Jan Hirkan przeciwstawia się Ptolemeu-szowi — Hirkan oblega Ptolemeusza w twierdzy koło Jerycha — torturowanie jego matki — poniechanie oblężenia — śmierć matki i braci jego — najazd Antiocha VEL Sidetesa — oblężenie Jerozolimy i okupienie się Hirkana — zwycięstwo Hirkana w Syrii i Idumei — synowie jego oblegają Sebaste i zmuszają do odwrotu Antiocha Aspendiosa VIII Gryposa — burzą miasto i niszczą okolice Scytopolis — pomyślne rządy Hirkana —jego śmierć —jego dar proroczy.

Rozdział III. Arystobul wprowadza rządy monarchiczne, więzi matkę i brata — pod wpływem intryg każe zgładzić brata Antygona — przepowiednia Judy esseńczyka — wyrzuty z powodu zbrodni wpędzają Arystobula w chorobę —jego śmierć.

Rozdział IV. Aleksander Janneusz zostaje królem — każe zgładzić jednego z braci — jego początkowe wojny i sukcesy — bunt Żydów i krwawe jego stłumienie — klęska w wojnie z Arabami — wrogość poddanych i przyzwanie Demetriusza (Akajrosa) na pomoc — bitwa i zakończenie wojny — srogie postępowanie Aleksandra z buntującymi się poddanymi — klęska Antiocha Dionizosa w wojnie z Arabami — układ Aleksandra z Aretasem — jego podboje, choroba i śmierć.

Rozdział V. Aleksandra obejmuje rządy i zyskuje sobie życzliwość poddanych — jej pro-faryzejskie sympatie — wzrost znaczenia faryzeuszy — sprawne rządy Aleksandry — jej polityka zagraniczna — jej choroba — bunt syna Arystobula — śmierć Aleksandry.

Rozdział VI. Abdykacja Hirkana II na rzecz Arystobula — Antypater usiłuje przy pomocy Aretasa wprowadzić go na tron — interwencja Skaurusa w sporze między braćmi — wycofanie się Aretasa z Judei — Hirkan i Arystobul szukają poparcia u Pompejusza — Arystobul wycofuje się do Jerozolimy i przygotowuje się do wojny z Pompejuszem, który zbliża się do Jerozolimy — niedotrzymanie przyrzeczeń przez Arystobula.

Rozdział VII. Pompejusz obmyśla plan szturmu — spór między oblężonymi i wpuszczenie Rzymian do miasta — schronienie się Arystobula ze swymi ludźmi do świątyni — zasypanie wąwozu i szturmowanie muru — wytrwałość i skrupulatność religijna Żydów

— zajęcie świątyni i ofiary w ludziach — Pompejusz ogląda miejsce „święte świętych"

— przywraca tradycyjne ofiary — nakłada na kraj i Jerozolimę daniny — wprowadza zmiany terytorialne — zabiera Arystobula jako jeńca do Rzymu.

Rozdział VIII. Antypater wspiera Skaurusa w wojnie z Aretasem — okupienie się króla arabskiego — bunt Aleksandra, syna Arystobula — zarządca Syrii, Gabiniusz rusza na buntownika — klęska Aleksandra, który chroni się do Aleksandrejonu — Gabiniusz każe oblegać twierdzę, zaprowadza porządek w kraju i odbudowuje miasta — energiczne oblężenie Aleksandrejonu — Aleksander poddaje twierdze — wprowadzenie Hir-kana do Jerozolimy — podział administracyjny kraju — wprowadzenie rządów arystokratycznych — bunt Arystobula — jego pojmanie i odesłanie do Rzymu — Gabiniusz wprowadza z powrotem Ptolemeusza na tron egipski — otrzymuje pomoc Hirkana i Antypatra — uśmierza nowy bunt Aleksandra — wprowadza zarząd po myśli Antypa-tra — pokonuje Nabatejczyków — Krassus ograbia Przybytek — ponosi śmierć w wojnie z Paltami — Kasjusz odpiera Partów i przybywa do Judei — karze zwolenników Arystobula — przychylność władców dla Antypatra.

Rozdział IX. Juliusz Cezar panem Rzymu — nieudana wyprawa i śmierć Arystobula — śmierć Aleksandra — Antypater wspomaga Cezara w wyprawie na Egipt — Cezar nagradza go za udzieloną pomoc.

Rozdział X. Antygon oskarża Antypatra przed Cezarem — obrona Antypatra — mianowanie go namiestnikiem Judei — zaprowadzenie spokoju i porządku w kraju — Fazael zostaje zarządcą Jerozolimy, a Herod Galilei — rozbicie bandy rozbójników przez Heroda — zjednanie sobie mieszkańców przez Fazaela — podburzenie Hirkana przeciwko Antypatrowi i jego synom — pozwanie Heroda przed sąd i jego uwolnienie — zaniepokojenie Hirkana popularnością Heroda — Herod rusza z wojskiem na Jerozolimę — prośby ojca i brata o poniechanie zbrojnego ataku — bunt wśród Rzymian i zamordowanie Sekstusa Cezara — pomoc Antypatra i synów w walce z wojskami Bassusa.

Rozdział XI. Wojna domowa w cesarstwie rzymskim po śmierci Juliusza Cezara — Kasjusz przybywa do Syrii i nakłada na miasta daniny — Herod pierwszy je ściąga — srogie kary Kasjusza za opieszałość w ściąganiu danin — zdemaskowanie spisku Mali-chosa przeciwko Antypatrowi — pośrednictwo synów u ojca i uratowanie się Malicho-sa — Herod zamianowany zarządcą całej Syrii — otrucie Antypatra przez Malichosa

— Fazael odciąga brata od zamiaru otwartej zemsty — Herod uspokaja Samarię i wkracza do Jerozolimy — zgoda Kasjusza na ukaranie Malichosa — plany uprowadzenia jego syna i wzniecenie powstania — jego śmierć.

Rozdział XII. Bunt Heliksa — Herod gromi swoich przeciwników — podbija serca wszystkich — poślubia Mariammę, wnuczkę Hirkana — poselstwo Żydów u Antoniusza — Herod usposabia go życzliwie do siebie — nowe poselstwo Żydów — mianowanie Heroda i Fazaela tetrarchami w Judei — ukaranie posłów.

Rozdział XIII. Najazd Partów na Syrię i plan osadzenia Antygona na tronie — wkroczenie nieprzyjaciół do Jerozolimy i walki w mieście — Hirkan i Fazael udają się w poselstwie do satrapy — podstępne pojmanie ich — próby pochwycenia Heroda — jego ucieczka w kierunku Idumei — zwycięstwo nad ścigającymi go Żydami — umieszczenie krewnych w Masadzie i podróż do Petry — Partowie grabią i niszczą miasto — osadzenie Antygona na tronie — okaleczenie Hirkana — samobójstwo Fazaela — uprowadzenie Hirkana do niewoli u Partów.

Rozdział XIV.   Król arabski odmawia pomocy Herodowi — wiadomość o śmierci Fazaela

— podróż Heroda do Rzymu — niebezpieczeństwo katastrofy morskiej i wylądowanie na Rodos — dalsza droga do Rzymu — spotkanie się z Antoniuszem — przychylność Antoniusza i Cezara Oktawiana dla Heroda — senat ustanawia go królem żydowskim.

Rozdział XV. Antygon oblega krewnych Heroda w Masadzie — Wentidiusz i Silon przybywają do Judei — ich interesowność — powrót Heroda do Palestyny — wybawienie Silona z opresji — zdobycie Joppy i wyzwolenie Masady — Herod pod murami Jerozolimy — wezwanie do poddania się i utarczki — Herod sprowadza żywność i obraca wniwecz zamysł Silona — zajęcie i złupienie Jerycha.

Rozdział XVI. Zajęcie Idumei i wypieranie wojsk Antygona z twierdz galilejskich — rozgromienie band rozbójniczych pod Arbelą — odesłanie wojska na leże zimowe — wyprawa na mieszkańców pieczar — stłumienie buntu w Galilei — zwycięstwo Wentidiu-sza nad Partami — dwuznaczne zachowanie się Macherasa — pomoc Heroda dla Antoniusza w czasie oblężenia Samosaty.

Rozdział XVII. Klęska i śmierć brata Herodowego, Józefa — fala buntu zalewa Galileę i Idumeę — sen Heroda i wiadomość o śmierci brata —jego inwazja Galilei — cudowne ocalenie Heroda w Jerychu — wypady w głąb kraju nieprzyjacielskiego — rozgromienie wojsk Pappusa — inne cudowne ocalenie się Heroda — oblężenie Jerozolimy

— małżeństwo Heroda z Mariammą — przybycie wojsk Sosjusza z pomocą. Rozdział XVIII.   Nastroje oblężonych i ich obrona przed nieprzyjaciółmi — zajęcie miasta i masakra mieszkańców — poddanie się Antygona — Herod powstrzymuje żołnierzy od wejścia do Przybytku i kładzie kres mordom i rabunkom — śmierć Antygona — Kleopatra spiskuje przeciwko Herodowi — otrzymuje część ziem Heroda i Malchosa

— podarki dla niej od Heroda i Antoniusza.

Rozdział XIX. Powierzenie prowadzenia wojny z Arabami Herodowi — jego zwycięstwo pod Diospolis — spisek Ateniona — klęska Heroda pod Kanatą — trzęsienie ziemi — napaść Arabów i upadek na duchu Żydów — Herod zagrzewa swoje wojska do walki

— klęska Arabów pod Filadelfią — wzięcie obozu głodem — Herod zostaje opiekunem narodu arabskiego.

Rozdział XX. Bitwa pod Akcjum — Herod udaje się do Oktawiana na Rodos — pojednanie się jego z cesarzem — potwierdzenie władzy królewskiej Heroda — pomoc Heroda w wyprawie cesarza na Egipt — przyłączenie ziem do królestwa Heroda —jego dalsze nabytki terytorialne — mianowanie go zarządcą całej Syrii.

Rozdział XXI. Budowle Heroda: odbudowa Przybytku — wzniesienie Antonii i pałacu królewskiego — zbudowanie Sebaste i świątyni Augusta w Panejon — pałac w Jerychu i inne budowle — Cezarea i jej port — posągi Cezara i Romy — inne budowle i ustanowienie igrzysk — odbudowa miasta Antedon (Agrippeum) — wzniesienie miasta Anty-patrydy, zamku Kypros i wieży Fazael — założenie miasta Fazaelis — zbudowanie twierdzy Herodejon — różne budowle Heroda w innych krajach — przywrócenie igrzysk w Grecji — inne dobrodziejstwa świadczone przez Heroda—jego cechy fizyczne.

Rozdział XXII. Kłopoty domowe Heroda — wydalenie Antypatra i zgładzenie Hirkana — dzieci Heroda z małżeństwa z Mariammą — jego namiętna miłość do niej — zgładzenie jej brata Jonatana — oszczerstwa niewiast na dworze — powierzenie Józefowi opieki nad Mariammą — tajemne polecenie Heroda na wypadek swojej śmierci — zamordowanie Józefa i Mariammy.

Rozdział XXIII. Wrogość synów Mariammy do Heroda — podżeganie oszczerców — powrót Antypatra —jego intrygi na dworze — pozbawienie braci widoków na osiągnięcie tronu

— oskarżenie Aleksandra przed Cezarem — doprowadzenie do pojednania się Heroda z synami — odwiedziny Heroda u Archelaosa w Kapadocji — przybycie do Jerozolimy i mowa do ludu — naznaczenie trzech synów następcami tronu — ostrzeżenia Heroda. Rozdział XXIV. Dalsze intrygi Antypatra — jego obłudne postępowanie — wszechwładza Antypatra i rola jego matki w knowaniach przeciwko młodzieńcom — arogancja Glafiry rozjątrza siostrę i żony Heroda — oskarżenia Salome przeciw swemu zięciowi — napomnienie synów przez Heroda — Feroras w niełasce u Heroda — oskarżenie go o knucie spisku — zobowiązanie Salome poślubienia Syllajosa — Herod im przebacza — doniesienia eunuchów na Aleksandra — rozdrażnienie i srogość Heroda — uwięzienie syna.

Rozdział XXV. Księgi Aleksandra o rzekomym spisku — przybycie Archelaosa — jego podstęp i odwrócenie złości Heroda na inne osoby — samooskarżenie Ferorasa i jego obrona przez Archelaosa — pogodzenie syna z ojcem — obdarowanie Archelaosa i jego przyjaciół przez Heroda.

Rozdział XXVI.   Zjawienie się Euryklesa na dworze —jego intrygi i schlebianie Herodowi

— fałszywa denuncjacja Aleksandra przed ojcem — Antypater dostarcza fałszywych dowodów — trzymanie synów pod nadzorem — skazanie Euryklesa na banicję — Ewarest z Kos i jego świadectwo.

Rozdział XXVII. Ostrzeżenie Salome przez Aleksandra — uwięzienie synów i zawiadomienie o tym Cezara — Herod upoważniony do odbycia sądu nad synami — sąd w Be-rycie — oskarżenie synów i ich skazanie — wystąpienie starego żołnierza Tirona — uwięzienie go wraz z synem — oskarżenie Tryfona — zgładzenie dowódców z Tiro-nem i balwierzem — uduszenie Aleksandra i Arystobula.

Rozdział XXVIII. Podarki znienawidzonego Antypatra dla przyjaciół Cezara — troska Heroda o sieroty po zamordowanych synach — ich zamierzone związki małżeńskie — zaniepokojenie i przeciwdziałanie Antypatra planom małżeńskim — żony i dzieci Heroda — Herod zmienia decyzję — fiasko zabiegów Salome —jej przymusowe małżeństwo — związki córek Salome i Heroda.

Rozdział XXIX. Dalsze intrygi Antypatra i zmowa niewiast na dworze — doniesienie Salome — Herod żąda od Ferorasa odprawienia żony —jego odmowa — zakaz utrzymywania stosunków z Ferorasem i jego żoną — podróż Antypatra do Rzymu — intrygi Syllajosa — zeznania uwięzionych Arabów o przygotowywanym przezeń spisku — wygnanie i śmierć Ferorasa.

Rozdział XXX. Herod dowiaduje się o otruciu Ferorasa — zeznania niewolnic i wolnych kobiet, obciążające Antypatra — powtórne wydalenie Doris z dworu — dalsze śledztwo Heroda — odkrycie spisku Antypatra i Ferorasa na jego życie — zeznanie żony Ferorasa

— wymazanie z testamentu imienia Heroda syna Mariammy jako następcy tronu.

Rozdział XXXI. Zeznania wyzwoleńca Antypatra o truciźnie i fałszywych listach z Rzymu obciążających przyrodnich braci — ogromne wydatki Antypatra — planowanie przezeń ojcobójstwa i jego pomniejsze przewinienia — Antypater nieświadom rzeczy wraca z Rzymu i spotyka się ze wzgardliwym przyjęciem — ustanowienie nad nim sądu.

Rozdział XXXII. Zwołanie sądu w sprawie Antypatra — schwytanie niewolnika jego matki z tajnym listem — mowa oskarży cielska Heroda — wykrętna obrona Antypatra — zarzuty Mikołaja — uwięzienie Antypatra i powiadomienie o tym Cezara — wykrycie spisku przeciw Salome — choroba Heroda — zmiany w testamencie.

Rozdział XXXIII. Pogorszenie się stanu zdrowia Heroda — obalenie przez buntowników złotego orła z bramy świątyni — mężna postawa oskarżonych — ukaranie winowajców

— potęgowanie się choroby Heroda — jego pobyt w Kalliroe — uwięzienie przedniej-szych mężów z całej Judei w celu ich wymordowania w wypadku śmierci Heroda — zgładzenie Akme — niedoszłe samobójstwo Heroda — stracenie Antypatra — śmierć Heroda — uwolnienie uwięzionych mężów — odczytanie testamentu zmarłego króla, w którym Archelaos został wyznaczony następcą — uroczysty pogrzeb Heroda.

KSIĘGA PIERWSZA1

1. Wojnę, którą toczyli Żydzi z Rzymianami — a była to największa wojna nie tylko z tych, które zdarzyły się za naszej pamięci, lecz zapewne także z tych, które znamy z opowiadań, jak to miasta zmagały się z miastami lub też narody z narodami — różnie historycy przedstawiają2. Jedni, nie będąc sami świadkami wydarzeń, zebrali chaotyczne i sprzeczne z sobą opowieści, które zasłyszeli i opisują je na sposób sofistyczny3, drudzy wprawdzie patrzyli na rozgrywające się wypadki, lecz fakty ukazali w fałszywym świetle już to z chęci przypodobania się Rzymianom, już to z nienawiści do Żydów. Pisma ich przeto pełne są bądź oskarżeń, bądź pochwał, lecz zgoła nie ma w nich rzetelności w relacjonowaniu faktów. Ja tedy Józef, syn Mat-tiasa [Hebrajczyk z pochodzenia4], kapłan jerozolimski5, który z początku sam walczyłem z Rzymianami, a później stałem się przymusowym świadkiem zdarzeń, postanowiłem dać poddanym cesarstwa rzymskiego opowiadanie przełożone na język grecki z tego dzieła, które poprzednio ułożyłem w ojczystym języku6 i posłałem barbarzyńcom w górnych krainach7.

2. W czasie bowiem, kiedy doszło do wybuchu tego, jak powiedziałem, największego buntu, państwo rzymskie trawiła choroba wewnętrzna8. Tymczasem u Żydów wykorzystało tę niespokojną sytuację i wznieciło powstanie stronnictwo rewolucyjne, które pod względem posiadanych sił i środków stało wówczas u szczytu. A gdy niepokoje te przybrały wielkie rozmiary, jedni wiązali z tym nadzieję, że zawładną całą wschodnią częścią cesarstwa, drudzy zaś żyli w obawie, że ją utracą9. Żydzi liczyli na to, że wraz z nimi powstaną także ich pobratymcy zza Eufratu, gdy tymczasem Rzymian trzymali w szachu sąsiedni Gallowie, a Celtowie10 także nie siedzieli spokojnie. Po śmierci Nerona powstało ogólne zamieszanie i wielu uznało, że nadeszła odpowiednia chwila, by sięgnąć po najwyższą władzę, a wojsku, które spodziewało się korzyści, miła była myśl o zmianie stosunków.

Wydawało mi się rzeczą absurdalną pozwolić, by prawda o tak ważnych wydarzeniach została wypaczona i żeby Grecy i ci Rzymianie, którzy nie brali udziału w walce, pozostali w nieświadomości tych faktów, zdani jedynie na opowieści pełne pochlebstw i zmyśleń, podczas gdy Partowie i Babi-

lończycy, najbardziej odległe szczepy arabskie, nasi pobratymcy zza Eufratu i mieszkańcy Adiabeny11 mieli możność, ponieważ sam się o to postarałem, dokładnie dowiedzieć się, jak doszło do wojny, przez jakie piekło cierpień ona wiodła i jaki był jej koniec.

3. Otóż pisarze ci mają czelność mienić swoje dzieła historycznymi, choć nie tylko nie podają w nich rzetelnych wiadomości, ale nawet, moim zdaniem, w ogóle nie osiągają celu, który sobie postawili. Pragnąc bowiem przedstawić wielkość Rzymian, stale wyrażają się z lekceważeniem o czy-

nach dokonanych przez Żydów i starają się je pomniejszyć. Nie mogę jednak sobie wyobrazić, jak można by uznać za wielkich tych, co pokonali słabych. Pisarzy owych przy tym nie obchodzi ani to, jak długo trwała wojna, ani jak liczne były zastępy toczącego ciężkie boje wojska rzymskiego, ani wreszcie jak znakomici dowodzili nimi wodzowie, którzy musieli niemało ponieść trudów pod murami Jerozolimy12. I jeśli pomniejsza się ich sukcesy, to, zdaniem moim, tym samym odziera się ich ze sławy.

4. Nie mam zamiaru iść o lepsze z tymi, co wynoszą pod niebiosa potęgę Rzymian, i ze swej strony wywyższać wszystko, czego dokonali moi rodacy, lecz pragnę rzetelnie przedstawić czyny jednej i drugiej strony. Nie mogę wszakże, gdy wspominam te wydarzenia, ukryć własnego stanu ducha i folgując swoim uczuciom, nie zapłakać nad niedolą mojej ojczyzny. Bo że do zguby doprowadziły ją waśnie wewnętrzne i że to właśnie tyrani żydowscy13 zmusili Rzymian do wkroczenia wbrew ich chęci i ściągnęli na [święty14] Przybytek ogień, świadkiem niechaj będzie sam Cezar Tytus, który dokonał dzieła zburzenia. Wszak on w czasie całej tej wojny litował się nad ludem zdanym na łaskę i niełaskę buntowników i wielekroć rozmyślnie odwlekał chwilę zdobycia miasta, przedłużając czas trwania oblężenia, aby winowajcy mogli się opamiętać. Jeżeli zaś kto chciałby zarzucić, że zbyt surowo oceniamy tyranów lub ich rozbójnicze bandy, albo że opłakujemy nieszczęścia ojczyzny, niechaj wybaczy uczucia, które nie godzą się z cha...