[ Pobierz całość w formacie PDF ]
FIODOR DOSTOJEWSKIIDIOTAPOWIE姑 W CZTERECHCZﾊ靴IACHCZﾊ姑PIERWSZAIW kou listopada, w odwilｿ, okoｳo dziewiｹtej rano, pociｹg petersbursko-warszawskiej kolei ｿelaznej caｳｹ parｹpodjeｿdｿaｳ do Petersburga. Byｳo tak wilgotno i mglisto, ｿe ledwie rozedniaｳo; o dziesi・ krok od toru, naprawo i na lewo, trudno byｳo cokolwiek dojrze・z okien wagonu. Mi鹽zy pasaｿerami byｳo teｿ kilku takich,ktzy wracali z zagranicy; ale najwi麑szy 彡isk panowaｳ w przedziaｳach trzeciej klasy, gdzie peｳno byｳo ludzipospolitych, jadｹcych za swoimi interesami nie bardzo z daleka. Wszyscy, jak zwykle w podry, czuli si・zm鹹zeni, wszystkim przez noc oci・aｳy oczy, wszyscy porzｹdnie zzi鹵li, wszyscy mieli twarze bladoｿte,koloru mgｳy.W jednym z wagon trzeciej klasy od samego 忤itu znale殕i si・naprzeciwko siebie tuｿ przy oknie dwajpasaｿerowie - obaj mｳodzi, prawie bez bagaｿu i niezbyt strojnie przyodziani, obaj o dosy・ciekawychfizjonomiach i obaj pragnｹcy wreszcie nawiｹza・rozmow・ Gdyby obaj wiedzieli nawzajem o sobie, co ich w tejchwili szczegnie czyni godnymi uwagi, zdziwiliby si・oczywi彡ie, ｿe przypadek tak dziwnie zrzｹdziｳ, sadzajｹcich razem w wagonie trzeciej klasy petersbursko-warszawskiego pociｹgu. Jeden z nich byｳ m・czyznｹniewielkiego wzrostu, moｿe dwudziestosiedmioletnim, k鹽zierzawym, niemal brunetem, o szarych, maｳych, aleognistych oczach. Nos miaｳ szeroki i nieco spｳaszczony, ko彡i policzkowe wydatne; cienkie usta bez przerwyukｳadaｳy mu si・w jaki・bezczelny, ironiczny, a nawet zｳo徑iwy u徇iech; jednak wysokie i nader foremne czoｳoupi麑szaｳo twarz, ktej dolna cz龕・byｳa tak nieszlachetnie rozwini黎a. W twarzy tej szczegnie uderzaｳa徇iertelna blado懈, nadajｹca fizjonomii mｳodziea poz wyciezenia mimo jego solidnej budowy, a zarazemjaki・rys nami黎no彡i, wielkiej, niemal bolesnej, nie harmonizujｹcej z aroganckim, ordynarnym u徇iechem iostrym, pyszaｳkowatym wzrokiem. Mｳodzieniec byｳ ubrany ciepｳo, w szeroki barani koｿuch kryty czarnymsuknem, wi鹹 w ciｹgu nocy nie zmarzｳ, podczas gdy jego sｹsiad musiaｳ na swoich 彡ierpｳych od zimna plecachprzenie懈 wszystkie rozkosze nocnej listopadowej sｳoty rosyjskiej, do ktej widocznie byｳ nieprzygotowany.Miaｳ na sobie do懈 lu殤ｹ i grubｹ opoz・bez r麑aw, z ogromnym kapiszonem, kubek w kubek takｹ, jakｹzazwyczaj noszｹ w鹽rowcy w zimie gdzie・daleko za granicｹ, w Szwajcarii albo na przykｳad w pnocnychWｳoszech, nie liczｹc, ma si・rozumie・ przy tym na takie odcinki drogi, jak od Ejkun do Petersburga. Cojednak byｳo uｿyteczne i caｳkiem zadowalaｳo we Wｳoszech, to si・okazaｳo niezupeｳnie przydatne w Rosji.Posiadaczem opozy z kapiszonem byｳ mｳody czｳowiek, teｿ dwudziestosze彡io albo dwudziestosiedmioletni,wzrostu troch・wi鹹ej niｿ 徨edniego, o bardzo jasnych i g黌tych wｳosach, o zapadni黎ych policzkach i zespiczastｹ, nieznacznｹ, prawie caｳkiem biaｳｹ brkｹ. Oczy miaｳ duｿe, niebieskie i badawcze; w spojrzeniu ich taiｳsi・jakby spok, ale byｳ teｿ i jaki・ci・ar, jaki・dziwny wyraz, po ktym pewni ludzie natychmiast odgadujｹ, ｿekto・cierpi na epilepsj・ Twarz mｳodziea byｳa zresztｹ przyjemna, subtelna, wychudｳa, ale bezbarwna, a teraznawet zsiniaｳa od chｳodu. Pasaｿer  trzymaｳ w r麑ach skromny tｳumoczek ze starego wypｳowiaｳego fularu,zawierajｹcy, zdaje si・ caｳy jego podrny dobytek. Na nogach miaｳ trzewiki o grubych podeszwach i getry - teｿnie po rosyjsku. Czarnowｳosy sｹsiad w koｿuchu wszystko to dostrzegｳ, po cz龕ci z nud, i w kou spytaｳ zowym niedelikatnym u徇ieszkiem, w ktym tak bezceremonialnie i po chamsku wyraｿa si・ludzka satysfakcjaz kｳopot bli殤iego:- Zimno, co?I wzruszyｳ ramionami.- Bardzo - odpowiedziaｳ sｹsiad z nadzwyczajnｹ gotowo彡iｹ - i niech pan we殞ie pod uwag・ ｿe to w dodatkuodwilｿ. - A co, gdyby wypadｳ mr? Nawet nie przypuszczaｳem, ｿe u nas jest tak zimno. Odwykｳem.- Pan z zagranicy?- Tak, ze Szwajcarii.- Fiuu! To nie殕e!...Brunet z lekka gwizdnｹｳ i parsknｹｳ 徇iechem.Zacz・a si・rozmowa. Gotowo懈, z jakｹ mｳodzieniec w szwajcarskiej opozy odpowiadaｳ na wszystkie pytaniaswego czarniawego sｹsiada, byｳa zadziwiajｹca i pozbawiona wszelkiego podejrzenia, mimo ｿe niekte pytaniabyｳy bardzo lekcewaｿｹce, najzupeｳniej niewｳa彡iwe i niepowaｿne. Odpowiadajｹc wyja從iｳ mi鹽zy innymi, ｿeistotnie dｳugo nie byｳ w Rosji, przeszｳo cztery lata, ｿe wysｳano go za granic・z powodu choroby, jakiej・dziwnejchoroby nerw w rodzaju padaczki albo plｹsawicy, jakich・drｿｹczek i konwulsji. Brunet, sｳuchajｹc go, kilkarazy si・u徇iechnｹｳ; a szczegnie gｳo從o roze徇iaｳ si・ kiedy na pytanie: "No i co, wyleczyli pana?" - blondynodparｳ: "Nie, nie wyleczyli."- Ha! Pieni鹽zy pewnie sporo pan napｳaciｳ po prnicy, bo my tutaj to im wierzymy - zauwaｿyｳ zjadliwiebrunet.- 詣i黎a prawda! - wtrｹciｳ si・do rozmowy siedzｹcy obok i licho przyodziany jegomo懈, na wyglｹdzaskorupiaｳy w kancelaryjnej pracy urz鹽nik, w wieku lat czterdziestu, korpulentny, z czerwonymnosem i wｹgrowatｹ twarzｹ - 忤i黎a prawda, prosz・ｳaskawego pana, niepotrzebnie tylko wyciskajｹ zRosjan tyle forsy!- O, jakｿe si・panowie mylｹ w moim przypadku! - zawoｳaｳ szwajcarski pacjent cichym i ｳagodzｹcym gｳosem -oczywi彡ie nie mog・si・spiera・ bo wszystkiego nie wiem, ale m doktor daｳ mi ze swoich ostatnich pieni鹽zyna drog・tutaj, a prawie dwa lata trzymaｳ mnie tam na sw rachunek.- Nie miaｳ kto za pana pｳaci・czy co ? - spytaｳ brunet.- Tak, pan Pawliszczew, kty ｳoｿyｳ na mnie, umarｳ dwa lata temu; pisaｳem potem do generaｳowej Jepanczyn,mojej dalekiej krewnej, ale nie dostaｳem odpowiedzi. Wiec przyjechaｳem.- Dokｹdｿe pan przyjechaｳ?- To znaczy, gdzie si・zatrzymam?... Nie wiem jeszcze, doprawdy... w oge...- Jeszcze si・pan nie zdecydowaｳ?I obaj sｳuchacze znowu parskn麝i 徇iechem.- A w tym tlumoczku pewnie si・mie彡i caｳy paki majｹtek? - spytaｳ brunet.- Got jestem p懈 o zakｳad, ｿe tak - podchwyciｳ z nad wyraz zadowolonｹ minｹ czerwononosy urz鹽nik - i ｿeinnych poza tym pakunk w wagonie bagaｿowym nie ma, chociaｿ jak si・to mi, bieda nie hai.Okazaｳo si・ ｿe tak wｳa從ie byｳo: jasnowｳosy mｳodzieniec bezzwｳocznie i z niezwykｳym po徘iechem przyznaｳ si・do tego.- Tｳumoczek paki ma jednak pewne znaczenie - ciｹgnｹｳ dalej urz鹽nik, kiedy na徇iano si・do syta (a wartozaznaczy・ ｿe i sam wｳa彡iciel tｳumoczka zaczｹｳ wreszcie, patrzｹc na nich, 徇ia・si・ co jeszcze zwi麑szyｳo ichwesoｳo懈) - i chociaｿ moｿna si・zaｳoｿy・ ｿe nie sｹ w nim zapakowane zｳote zagraniczne rulony napoleondor ifriedrichsdor ani teｿ dukat holenderskich, co ｳatwo wywnioskowa・chociaｿby z getr opinajｹcychpakie cudzoziemskie trzewiki, ale... je徑i do pakiego tｳumoczka wziｹ・na dokｳadk・takｹ niby krewnｹ, jak naprzykｳad generaｳowa Jepanczyn, to i tｳumoczek nabierze innej zupeｳnie wagi, ma si・rozumie・ tylko o tyle, o ilegeneraｳowa Jepanczyn jest rzeczywi彡ie pakｹ krewnｹ i pan si・co do tego nie myli skutkiem roztargnienia... wkte bardzo a bardzo ｳatwo czｳowiekowi wpa懈, chociaｿby... z nadmiaru fantazji.- Ach, zgadｳ pan znowu - podchwyciｳ jasnowｳosy mｳodzieniec - przecieｿ istotnie prawie si・myl・ przecieｿ to jestprawie nie krewna; tak dalece, ｿe doprawdy wcale a wcale si・nie zdziwiｳem, kiedy mi nie odpowiedziano.Spodziewaｳem si・tego.- Niepotrzebnie si・pan wykosztowaｳ na ofrankowanie listu. Hm!... Przynajmniej jest pan dobroduszny i szczery,a to si・chwali! Hm!... Generaｳa za・Jepanczyna znamy wｳa彡iwie dlatego, ｿe to czｳowiek powszechnie znany;nieboszczyka pana Pawliszczewa znali徇y takoｿ, je徑i tylko byｳ to Mikoｳaj Andriejewicz Pawliszczew, bo jestrnieｿ stryjeczny brat jego, co mieszka dotychczas na Krymie; a nieboszczyk Mikoｳaj Andriejewicz byｳczｳowiekiem szanowanym i ustosunkowanym i posiadaｳ w swoim czasie, prosz・ｳaskawego pana, cztery tysiｹcedusz...- Tak, nazywaｳ si・Mikoｳaj Andriejewicz Pawliszczew. Udzieliwszy tej odpowiedzi mｳody czｳowiek badawczo iz zaciekawieniem przyjrzaｳ si・wszystkowiedzｹcemu jegomo彡iowi.Takich wszystkowiedzｹcych jegomo彡i spotka・moｿna czasami, nawet dosy・cz黌to, w pewnej warstwiespoｳecznej. Wszystko wiedzｹ, caｳa niespokojna ciekawo懈 ich umysｳu, ich zdolno彡i zwracajｹ si・niepohamowanie w jednｹ stron・ oczywi彡ie z braku powaｿniejszych ｿyciowych zainteresowa・i poglｹd, jakby to okre徑iｳ wspczesny my徑iciel. Sｳowa "wszystko wiedzｹ" naleｿy zresztｹ rozumie・bardzo ciasno: gdzie tena ten pracuje, z kim si・zna, ile ma pieni鹽zy, gdzie byｳ gubernatorem, z kim jest ｿonaty, ile wziｹｳ w posagu, ktojest jego stryjecznym bratem, a kto ciotecznym itd., itd., i wszystko w tym rodzaju. Owi wszechwiedzｹcyprzewaｿnie chodzｹ z dziurami na ｳokciach i dostajｹ siedemna彡ie rubli miesi鹹znej pensji. Ludziom, o ktychwiedzｹ wszystko, nawet najskrytsze ich tajemnice, oczywi彡ie nawet by nie przyszｳo do gｳowy, jakie nimikierujｹ pobudki, a tymczasem dla wielu z nich ta wiedza, rnajｹca si・caｳej nauce, stanowi istotnｹ pociech・dzi麑i niej sami nabierajｹ szacunku dla siebie, a nawet osiｹgajｹ wyｿsze rozkosze duchowe. No i nauka ta jestbardzo pociｹgajｹca. Widziaｳem uczonych, literat, poet, dziaｳaczy politycznych, ktzy w tej nauce szukali iznale殕i ukojenie i cel swoich dｹｿe・ a nawet wr鹹z porobili kariery tylko dzi麑i temu. W ciｹgu caｳej tejrozmowy czarniawy mｳodzieniec ziewaｳ, patrzyｳ bez celu w okno i niecierpliwie czekaｳ na koniec podry. Byｳroztargniony, moｿe nawet za bardzo roztargniony, prawie wyl麑ｳy; robiｳ si・chwilami jaki・dziwny: sｳuchaｳ i niesｳuchaｳ, patrzyｳ i nie patrzyｳ, 徇iaｳ si・ sam niekiedy nie wiedzｹc i nie rozumiejｹc, z czego si・徇ieje.- A, za pozwoleniem, z kimｿe mam honor?... -zwriｳ si・nagle wｹgrowaty jegomo懈 do mｳodego blondyna ztｳumoczkiem.- Jestem ksiｹｿ・Lew Nikoｳajewicz Myszkin - odrzekｳ tamten z zupeｳnｹ i niezwｳocznｹ gotowo彡iｹ.- Ksiｹｿ・Myszkin? Lew Nikoｳajewicz? Nie znam, prosz・ｳaskawego pana. Nawet nie sｳyszaｳem o takim -odpowiedziaｳ... [ Pobierz całość w formacie PDF ]